Onurğa fəqərələr adlanan çoxlu sümüklərdən ibarətdir. Onurğa beyni bu sümüklərin ortasından keçən, beyin ilə bədənin qalan hissəsi arasında əlaqə, hərəkət və hissiyat təmin edən sinirlər dəstəsidir. Bir sözlə, onurğa beyni, beyinlə bədən arasında əlaqə və körpü rolunu oynayır. Həmin əlaqə onurğa beyninin zədələnməsi zamanı qismən və ya tamamilə pozulur. Bununla yanaşı, əlaqəni qoparan travmatik hadisə nəticəsində də yaranır. Onurğa beyni zədələndikdə isə beyinlə bədən arasındakı əlaqə pozulur və orqanizmdə bir çox müxtəlif həyati funksiyalar təsir altına düşə bilər.
Onurğa Beyni Zədələnməsinə Səbəb Nədir?
Avtomobil qəzaları, yıxılmalar, idman və ya iti cisim xəsarətləri onurğa beyni zədələnməsinin ən çox görülən travma ilə əlaqəli yaranma səbəblərindəndir. Ancaq onurğa beyni zədəsi və iflic yalnız travma nəticəsində yaranmır. Bundan əlavə, onurğa şişləri, bəzi viruslar və infeksiyalar, damar işemiyası, disk xəstəliyi, osteoporoz və s. bir çox xəstəliklər onurğa beyninin zədələnməsinə və iflicinə səbəb ola bilər.
Onurğa Beyni Zədələnməsinin Əlamətləri Nələrdir?
Əlamətlər zədənin yerindən və şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Ümumiyyətlə, onurğa beyni zədələnmə səviyyəsi nə qədər yüksək olarsa, simptomlar bir o qədər şiddətlidir. Yəni boyun yaxınlığında C2 və ya C3 (onurğanın ikinci və üçüncü fəqərələrində) zədələnməsi tənəffüs əzələlərinə və nəfəs alma qabiliyyətinə təsir göstərir. Bununla belə, belin zədələnməsi sidik kisəsində, bağırsaqda və ayaqlarda sinir və əzələlərin fəaliyyətinə təsir göstərə bilər.
Onurğa beyni zədələnməsi zamanı əzələ nəzarətinin və ya hissiyatın itirilməsi zədənin şiddətindən asılı olaraq, müvəqqəti və ya daimi, qismən və ya tam ola bilər. Zədələnmə onurğa beynini kəsən və ya onurğa beynindəki sinir yollarını məhv edən zədə daimi iflicə, onurğa beynini sıxan küt zədə isə günlər, həftələr və aylarla davam edə biləcək müvəqqəti zəifliyə səbəb ola bilər.
Onurğa Beyni Zədələnməsi Necə Müalicə Olunmalıdır?
İlk cavab; onurğa beyni zədələnməsində ilk yardım çox vacibdir. Şəxsin onurğa sütunu stabilləşdirilməli və hərəkət etməməsi təmin edilməlidir. Onurğa sütununun zədələnməsindən şübhələnən şəxslər yalnız ixtisaslı tibb işçiləri tərəfindən daşınmalıdır. Xəstəxanaya çatdıqda fiziki müayinə və görüntülənmə üsullarından istifadə edilərək müalicəyə qərar verilməlidir. Bundan əlavə, xəstənin ehtiyaclarına uyğun dərman və tənəffüs dəstəyi verilə bilər. Müalicə adətən intensiv terapiya şəraitində davam edir.
Reabilitasiya prosesi: Buraya fiziki terapiya, digər məşqlər və müalicə daxildir. Burada məqsəd xəstəni daha güclü etmək, ona soyunma, yemək, tualet, çimmək kimi müstəqil gündəlik həyat fəaliyyətlərini yenidən öyrənməyə kömək etməkdir. Xəstəxanadan çıxdıqdan sonra reabilitasiya və fizioterapiya prosesi yəqin ki, uzun müddət davam edəcək. Ümumiyyətlə ilk altı ayda ödemin azalması ilə digər dövrlərə nisbətən daha sürətli sağalma yaşanır. Bununla belə, yaxşılaşma zamanla azalsa da, həyat boyu davam edir.
