Gizli şəkər və ya pre-diabet, insanlar arasında geniş istifadə olunan terminlərdir. Gizli şəkər termini qan şəkərinin olması lazım olandan yüksək olduqda, lakin şəkərli diabet hesab edilə bilməyəcək səviyyədə istifadə olunur. Yəni aclıq və toxluq qan analizlərinin nəticələri normal həddə deyil. Ancaq 2-ci tip diabet diaqnozu qoyulacaq qədər inkişaf etmədiyi üçün ona gizli şəkər deyilir. Yəni onların şəkər xəstəliyi yoxdur, lakin diabetə namizəd olduqları üçün lazımi tədbirləri görmələri çox vacibdir. Əslində, statistikaya görə, latent diabet xəstələrinə 10 ildən sonra 2-ci tip diabet diaqnozu qoyulur. Riskli qrupda olmaq bezdirici olsa da, vəziyyətin bilinməsi və tədbir görülməsi heç bir problem yaratmır.
Xəstəliyin diaqnozu olduqca vacibdir, çünki diabet diaqnozu qoyulan fərdlərin təxminən 20%-ində orqan zədələnməsi və görmə pozğunluğu və infarkt kimi problemlər yaşanır. Əvvəlcədən bilmək və lazımi tədbirlərini görmək xəstələrin vaxtına xeyli qənaət edir. Gizli diabetdə ortadakı mənfi amillər aradan qaldırılarsa pozuntular da aradan qaldıra bilər. Pre-diabetin aşkar edildiyi hallarda, həyat tərzində və müalicədə düzgün dəyişikliklərlə xəstəliyin inkişafının qarşısı alına bilər.
Gizli Şəkər Əlamətləri Nələrdir?
Pre-diabet diaqnozu aclıq və toxluq qan testlərinə baxılaraq qoyulsa da, xəstəni buna sövq edəcək əlamətlər vardır. İnsanda çox tez-tez ac olmaq və aclığa dözümsüzlük kimi bir çox əlamətlər özünü göstərir. Bir növ diabet xəstəsi namizədi olduqları üçün verdikləri simptomlar da diabet əlamətləridir. Ümumi olaraq isə gizli diabetin əlamətlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Bədən çəkisinin artması və piylənmə
- Tez-tez aclıq və çox yemək ehtiyacı
- Yüksək qan təzyiqi
- Ani qəzəb və əsəb krizləri
- Artan xolesterol
- Zəiflik və yorğunluq
- Diqqəti cəmləmədə çətinlik
- Susuzluq və quru ağız hissi
- Bulanıq görmə
- Yuxu problemləri
- Dərinin qaralması və rənginin dəyişməsi və s. əlamətlər ilə xəstəlik özünü biruzə verir.
Gizli diabetin ən əhəmiyyətli əlamətlərindən biri zəiflik və yuxululuqdur. Xəstəliyin əlamətlərinin də görünən ölçüsü var. Baş, boyun və sinə nahiyəsində tərləmə və qəfil qəzəblənmələr də xarakterikdir. Bu müddətdə anormal çəki artımı gündəmə gələ bilər. Bu simptomlar xəstələrin müxtəlif xüsusiyyətlərinə görə də dəyişə bilər. Əgər sizdə də bu əlamətlər varsa, səhiyyə müəssisələrinə müraciət edərək mütəxəssis həkimlərdən kömək istəməyiniz tövsiyə olunur.
Gizli Şəkərin Səbəbləri Nələrdir?
Müəyyən risk faktorları olan insanlarda gizli şəkər əmələ gəlmə ehtimalı daha yüksəkdir. Bu baxımdan, gizli şəkərə səbəb ola biləcək amilləri aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar:
- Artıq çəki və piylənmə
- Qeyri-aktiv (oturaq) həyat tərzi
- Yüksək qan təzyiqi
- Yüksək qan xolesterolu
- Birinci dərəcəli ailə üzvlərində 2-ci tip diabet diaqnozunun olması
- Doğuş çəkisi 4000 qramdan çox olan körpənin doğulması və s. hallar gizli şəkərin yaranmasına səbəb olur.
Gizli Şəkəri Necə Müalicə Etmək Olar?
Pre-diabet diaqnozu qoyulan hallarda diabetin inkişafının qarşısını almaq üçün dərhal lazımi tədbirlər görülməlidir. Xəstəliyin müalicəsində əsas məqsəd insulinin normal fəaliyyətini bərpa etməkdir. Bunun üçün ilk addım insulin müqavimətinə səbəb olan amilləri aradan qaldırmaqdır. Bu nöqtədə edilə bilər:
- Sağlam və balanslı qidalanmalı və karbohidratlı qidalardan qaçınmaq lazımdır. Xəstəyə xas qidalanma proqramları dietoloqun nəzarəti altında formalaşdırılmalıdır.
- Mütəmadi olaraq məşq etməyə diqqət yetirilməlidir.
- Bədənin ideal çəkidə olması təmin edilməlidir. Bədən kütlə indeksi 18-25 aralığında olmalıdır.
- Siqaret və spirt istehlakından çəkinmək lazımdır.
Bu tədbirlərin kifayət etmədiyi hallarda, həkimin qiymətləndirməsi ilə birlikdə xəstəyə oral diabetik dərmanlar da verilə bilər. Qan analizi nəticəsində gizli şəkəri aşkarlanan fərd vaxt itirmədən həkimə müraciət etməlidir. Şəkərli diabet mütərəqqi bir proses olduğundan, ilkin risk faktorlarından xəbərdar olmalı, risk altında olan şəxslər daha tez-tez yoxlanılmalıdır.
