Alzheimer, beyin hüceyrələrinin məhvinə səbəb olan mütərəqqi nevroloji xəstəlik olan ümumi demansiya növüdür. Düşüncə, yaddaş və davranış funksiyalarının azalmasına səbəb olan bu xəstəlikdə yaşla birlikdə əlamətlər tədricən özünü göstərir. Xəstəliyin inkişaf etmiş mərhələlərə keçməsi illər çəkə bilər. Mütərəqqi bir xəstəlik olduğundan, Alzheimer xəstəliyinin ilk əlamətləri adətən son hadisələri unutmaq kimi görülür, lakin bir neçə il ərzində fərdlər öz gündəlik fəaliyyətlərini öz başlarına yerinə yetirməkdə çətinlik çəkə bilərlər. İlkin mərəhələdə yalnız sadə unutqanlıqla özünü göstərən xəstəlik, zaman keçdikcə xəstənin yaxın keçmişdə baş verənləri unutmasına, ailə üzvlərini və yaxın ətrafını tanıya bilməməsinə qədər irəliləyə bilər.
Xəstəliyin daha inkişaf etmiş mərhələlərində xəstələr əsas ehtiyaclarını qarşılamaqda çətinlik çəkərək baxıma ehtiyac duyurlar. Sosial bacarıqlar, davranışlar, məntiqli düşünmə qabiliyyətlərinə də zamanla mənfi təsir göstərir. Qabaqcıl mərhələdə Alzheimer xəstələri tez-tez bir insanla söhbət etmək qabiliyyətini itirir və verilən suallara və onları əhatə edən hadisələrə cavab verməkdə çətinlik çəkməyə başlayırlar. Xəstəlik daha çox 65 və daha yuxarı yaşda olan şəxsləri əhatə etsə də, gənc yaşlarda başlayan hallara da tez-tez rast gəlindiyi üçün onu qocalıq xəstəliyi kimi xarakterizə etmək olmaz.
Alzheimer Xəstəliyinin Əlamətləri Nələrdir?
Xəstəliyin ilkin mərhələsinin simptomları daha yüngül olsa da, irəliləmiş mərhələdə olan xəstələrdə əlamətlər daha qabarıq şəkildə özünü göstərir. Alzheimer xəstəliyinin əlamətlərini ümumi olaraq aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Şüur bulanıqlığı
- Ətraf mühitə uyğunlaşmaqda çətinlik
- Nitq və dil bacarıqları ilə bağlı problemlər
- İnsanın yaxşı bildiyi məlumatları unutması
- İnsanın xatırlaya bilmədiyi hadisələri inkar etməsi
- Narahatlıq və depressiya və s.
Yuxarıdakı simptomlar, adətən xəstəlik ilk diaqnoz qoyulduqda tez-tez müşahidə olunan əlamətlərdir. Xəstəlik irəlilədikcə bu əlamətlərin şiddəti artır və xəstənin özünü tanımaqda çətinlik çəkməsi kimi çox daha inkişaf etmiş ölçülərə çatır.
Alzheimer Xəstəliyinin Yaranma Səbəbləri Nələrdir?
Alzheimer uzun illər elmi araşdırmaların mövzusu olan bir xəstəlik olsa da, xəstəliyin inkişaf səbəbi hələ müəyyən edilməmişdir. Lakin xəstəliyin yaranmasında risk faktoru kimi qəbul edilən, başqa sözlə xəstəliyin inkişafında rol oynaya biləcək mümkün səbəblər aşağıdakılardır:
- Ailə keçmişində alzheimer xəstəliyinin olması
- İrəli yaş faktoru
- Keçmiş baş və beyin travmaları
- Yuxu pozğunluğu
- Qeyri-kafi fiziki fəaliyyət
- Piylənmə
- Siqaret çəkmək və ya daimi tüstüyə məruz qalmaq
- Zəif idarə olunan tip 2 diabet və s. faktorlar xəstəliyin yaranmasına səbəb olur.
Alzheimer Xəstəliyinin Müalicəsi Necə Olmalıdır?
Alzheimer xəstəliyinə dəlalət edən yuxarıda göstərilən simptomlarla qarşılaşan insanlar gecikmədən tibb xidmətinə müraciət etməlidirlər. Həkim tərəfindən ediləcək müayinələr nəticəsində diaqnoz qoyulan xəstələrdə, xəstənin yaşı, xəstəliyin irəliləmə səviyyəsi və digər müşayiət olunan xəstəliklər nəzərə alınaraq, fərdi şəkildə müalicə prosesi planlaşdırılır. Bundan əlavə, xəstəliyin məlum qəti bir müalicəsi yoxdur. Ancaq bəzi tətbiqlərlə xəstədə xəstəliyin əlamətlərini azaltmaq və ya aradan qaldırmaq və xəstəliyin gedişatını yavaşlatmaq mümkündür.
Bunun üçün xəstəliyin əlamətlərini azaltmaq və həyat keyfiyyətini artırmaq məqsədi ilə həkim tərəfindən müəyyən dərmanların istifadəsi tövsiyə oluna bilər. Donepezil, Rivastigmin, Takmin kimi xolinesteraz inhibitorları və Memantin kimi dərmanlar bu məqsədlə ən çox istifadə edilən dərmanlardır. Lakin bu dərmanlar xəstəliyin birbaşa müalicə vasitəsi deyil, simptomatik müalicənin bir hissəsi kimi qəbul edilə bilər.
