Qəbizlik cəmiyyətdə çox rast gəlinən həzm problemidir. Müasir həyatın gətirdiyi stress, hərəkətsizlik və qidalanma kimi faktorlar qəbizlik nisbətinin artmasına səbəb olmuşdur. Qəbizliyin özü xəstəlik olmasa da, başqa bir əsas vəziyyət və ya xəstəlik nəticəsində yaranan şikayətdir. Bundan əlavə, qəbizlik əksər insanların həyat keyfiyyətinə təsir edən əhəmiyyətli bir sağlamlıq problemidir. Bağırsaq hərəkətlərinin ləngiməsi nəticəsində meydana gələn qəbizlik nəcisin sərtləşməsidir. Nəcisdəki bu sərtliyə görə defekasiya (nəcis ifrazı) çətinləşir və qidanın həzm sistemində normaldan daha yavaş hərəkət etməsi bağırsaqlardan daha çox mayenin sorulmasına səbəb olur. Nəticə etibarı ilə isə nəcis quru və sərt olur.
Qəbizlik bütün yaş qruplarında və cinslərdə başa verə biləcək bir sağlamlıq şikayətidir. Qadınlarda kişilərə nisbətən isə daha tez-tez müşahidə olunur. Normal hallarda sağlam insan həftədə ən azı 3 dəfə defekasiya (nəcis ifrazı) aktına çıxmalıdır. Bəzi insanlar gündə 3 dəfə, bəzi insanlar isə həftədə 3 dəfə defekasiya aktına çıxa bilirlər. Hər iki hal tamamilə normal olaraq, sağlamlıq göstəricisidir.
Qəbizlik Əlamətləri Hansılardır?
Normal bağırsaq hərəkətləri insandan insana fərqlilik göstərə bilir. Gündə 3 dəfədən həftədə 3 dəfəyə qədər dəyişən tezlikdə defekasiya aktı normal sayılır.
Qəbizlik tez-tez digər simptomlarla müşayiət olunur. Ən çox görülən simptomlar isə nəcisin sərtliyi, defekasiya zamanı çətinlik, qarın ağrısı, iştahsızlıq, qarında şişlik, nəcisdə qan və halsızlıqdır. Bunlardan başqa, xroniki qəbizlikdən əziyyət çəkən insanlar hemerroy və ya babasil adlanan bir vəziyyətlə də qarşılaşa bilərlər. Babasil, anus ətrafındakı damarların genişlənməsi ilə müşayiət olunan bir sağlamlıq problemidir. Bu vəziyyətdə anus ətrafında qaşınma, şişlik və ağrı hiss olunur.
Qəbizliyin Yaranma Səbəbləri Nələrdir?
Qəbizliyin yaranma səbəbi çox vaxt tam olaraq müəyyən edilə bilməsə də, ən çox görülən səbəbləri adekvat maye qəbulunun olmaması, lifli qidaların zəif qəbulu və oturaq həyat tərzidir. Lifli qidalar yumşaq nəcis və həzm traktında asan hərəkət etməyə kömək edir. Ümumi olaraq isə qəbizliyin yaranma səbəblərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Bağırsaq hərəkətlərinin yavaşlamasına səbəb olan müxtəlif metabolik və həzm xəstəlikləri;
- İltihablı bağırsaq xəstəlikləri;
- Bağırsaqlarda tıxanıqlığa səbəb olan poliplər və ya kütləvi formasiyalar;
- Hormonal balans dəyişikliyi;
- Müxtəlif dərman qəbulunun əks təsirləri olaraq sıralana bilər.
Bununla yanaşı, hamiləlik dövründə qəbizlik hallarına daha çox rast gəlinir. Bunun səbəbi hamiləlik zamanı ifraz olunan hormonların təsiridir. Qəbizliyin digər səbəbi isə, hamiləliyin son dövrlərində böyüyən uşaqlığın düz bağırsaq adlanan sonuncu hissəsinə təzyiq etməsidir. Həmçinin, həzm sistemindəki əzələlərin koordinasiyalı işləməsinə mane olan stress, nevroloji və əzələ sağlamlığı problemləri kimi bu hallara qarşı diqqətli olmaq lazımdır və oturaq həyat tərzi (hərəkətsizlik) də qəbizliyə səbəb ola bilir.
Qəbizliyin Müalicəsi Necə Olmalıdır?
Qəbizliyin müalicəsi üçün ilk növbədə, altında yatan səbəb müəyyən edilməyə çalışılır. Səbəb müəyyən edilibsə, ilk növbədə müalicə edilməlidir. Lakin əksər hallarda qəti səbəb tapılmır. Pəhriz və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə yanaşı, qəbizliyin müalicəsi üçün bir sıra dərmanlar da istifadə olunur. Şiddətli qəbizlik varsa, müalicədə natrium fosfat, maqnezium duzları və laktuloza qrupu dərmanları istifadə edilə bilər. İmalə və süpozituar digər müalicə variantlarıdır.
Qəbizliyi aradan qaldırmaq üçün edilən müxtəlif həyat tərzi dəyişiklikləri sağlam və nizamlı bağırsaq hərəkətini inkişaf etdirməyi hədəfləyən təcrübələrdir. Qəbizlikdən şikayət edən insanlara gün ərzində defekasiya aktı üçün vaxt təyin etmək tövsiyə olunur. Defekasiya ilə bağlı gündəlik tutmaq və düzgün oturmaq qəbizlik probleminin həlli prosesi haqqında məlumat verə bilər. Sağlam həyat tərzi dəyişiklikləri əsasən lifli qidaların istehlakını artırmaq və maye qəbulunu artırmaq məqsədi daşıyır.
